نقد ادبی در قهوه خانه های عصر صفوی

Authors

ناصر نیکوبخت

naser nikoobakht tarbiat modares universityدانشگاه تربیت مدرّس ابراهیم خدایار

ebrahim khodayar tarbiat modares universityدانشگاه تربیت مدرّس محسن احمدی

mohsen ahmadi tarbiat modares universityدانشگاه تربیت مدرّس

abstract

نقد ادبی به معنای امروزی آن عمدتاً برآمده از فکر و فرهنگ مغرب زمین است امّا این به آن معنا نیست که در فرهنگ و تاریخِ ادب فارسی، ما نقد ادبی نداشته­ ایم. دورۀ صفوی به لحاظ نقد ادبی و بررسی و دقّت­ های موشکافانه آثار شعری، یکی از درخشان ترین دوره­ های نقد ادبی تاریخ ادب فارسی است. معناگرایی و تلاش برای یافتن مضمون تازه، مهم­ ترین شاخصه نقد ادبی این عصر و دقّت نظر در مباحث تأثیر و تأثر شاعران از هم دیگر و تلاش برای حقیقت­ مانندی از جریان ­های نقد ادبی در این عصر است. قهوه­ خانه ­ها به عنوان مهم ­ترین و بزرگ ترین محفل شعر و نقد ادبی در این عصر در داخل مرزهای ایران صفویه، نقشی به سزا در عرصه ادبی این عصر دارد. ما در این مقاله تلاش کرده ­ایم این گزاره کلی که برخی بزرگان نوشته­ اند «نقد ادبی موجود در این قهوه ­خانه­ نقد ذوقی است.» را تبیین و بررسی نماییم. پرتو افکندن بر موضوع نقد ادبی در درون قهوه­ خانه­ های عصر صفوی که کسی تاکنون موردی و تفصیلی بدان نپرداخته است، رسالت این نوشتار است. بررسی مهم ­ترین تذکره ­های عصر صفوی و تحلیل محتوای داستان ­های منقول در این تذکره ­ها از نقد ادبی موجود در قهوه­خانه­ های این عصر به ما نشان می ­دهد، نقد ادبی موجود در این قهوه­خانه­ ها به تبعیت از ذوق حاکم بر این عصر، معنی ­گرایی است و روش نقد نیز عموماً نقد ذوقی و استحسانی است. نقد ادبی موجود در این قهوه­خانه­ ها به دو طریق در عرصه شعر این عصر تأثیری به سزا داشته­ است: اوّل به دلیل حضور عامه مردم و استقبال آن ها از شعرخوانی، باعث ترغیب و تشویق خیل کثیری از مشتاقان برای سرودن شعر شده و بسیاری از عوام این عصر از هم نشینی با شعرا طبع شاعری یافته­اند؛ دوم این ارتباط دوسویه میان مخاطب و هنرمند در این مکان­ ها باعث هدایت ذوق ادبی عصر و توجّه شاعران به پسند مخاطب گردیده است.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

تبلور عناصر قهوه خانه ای در شعر عصر صفوی

تاریخ دقیق ورود قهوه به سرزمین ایران معلوم نیست، اما آنچه از آثار مکتوب به ما رسیده است، نشان می دهد در عصر صفویان و به خصوص در زمان شاه عباس، قهوه خانه ها در شهرهای بزرگ ایران، به خصوص اصفهان رونق و رواج گسترده ای داشته است. این قهوه خانه ها در عصر صفوی کارکردی فرهنگی داشته که مهم ترین مکان برای عموم مردم و به خصوص هنرمندان و شعرا بوده است. شاعران این عصر از آنجا که حکومت صفوی، مانند حکام گذشت...

full text

اهمیت منابع ادبی در شناخت جامعة روستایی عصر صفوی

پژوهش در حوزه‎های تاریخ اجتماعی ایران عموماً به دلیل کمبود منابع با دشواری‎هایی روبرو است، زیرا بسیاری از متون تاریخی عمده مطالب‌شان در باب تحولات تاریخ عمومی، سلسله‎ای و یا سلطانی است و با توجه به ساختار کتاب، کمتر به زندگی مردم و تحولات اجتماعی پرداخته شده است. اما به‎رغم محدودیت منابع تاریخی، می‎توان با توجه به سایر منابع به‌ویژه متون ادبی ـ که شاید بتوان در پژوهش‎های تاریخی ‌آن‌ها را منابع م...

full text

تعامل نَقل و نَقش در قهوه خانه های ایرانی

قهوه ­خانه ­ی ایرانی از جمله مکان­ هایی است که در زمان­ های نه چندان دور، بنا به جایگاه خاصّ اجتماعی و فرهنگی خود، نقش بسیار مهمّی را در ایجاد ارتباط بیشتر بین هنرهای نَقّالی (نَقل) و نقاشی (نَقش) ایفا نموده­ است. این پیوند هنری به ویژه پس از دوران قاجار در قهوه­خانه­ها نمود بیشتری یافته، به گونه­ای که تأثیر بسیاری از روایت­های پهلوانی و دینی را بر تابلوهای نقاشی قهوه­خانه­ای می­توان مشاهده کرد. روای...

full text

My Resources

Save resource for easier access later


Journal title:
فصلنامه مطالعات نظریه و انواع ادبی

جلد ۱، شماره ۱، صفحات ۱۴۳-۱۶۰

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023